Bu yazı Batı Hun İmparatorluğu hakkında bilgi vermek ve farkındalık oluşturmak için eklenmiştir.
Asya Hunları’nın tanhuları ve hanedana mensup prensler tarafından böylece kurulan yeni Hun Devleti’nin batıya taşmasını engelleyen set, Karadeniz’in kuzeyindeki geniş düzlükleri tutmuş olan “Got” lardı. Bunlar Germen kavmiydi. Don-Dinyeper ırmakları arasında Ostrogotlar (Doğu Gotları), onların daha batısında ise Vizigotlar (Batı Gotları) vardı. Daha da batıda, Transilvanya’da Gepidler, bugünkü Macaristan’da Vandallar bulunuyordu ve bunlar da Germen asıllıydılar. Bunlardan başka bölgede İranlı ve İslav topluluklar da vardı. Şimdi Türkler, kendilerine bu setleri aştıracak başbuğu bekliyorlardı.
Balamir, bütün kuvvetlerini toplayarak, büyük bir hızla batıya ilerledi ve Ostrogot (Doğu Gotları) devletini yıktı. Bu ağır yenilgiye dayanamayan Ostrogot Kralı Ermanarikh intihar etti. Balamir onun yerine Hunimund’u kral yaptı. “Hunimund” Hun ağızlı, (yani Hunların ağzından çıkan emirlere göre hareket eden) anlamına geliyordu ve bu isim ona Got kralı olduktan sonra Batılılar tarafından verilmiş, tarihe bu isimle geçmişti.
Balamir, karşı durulmaz süvarileriyle o çağın yıldırım savaşını yaparak 375 yılında Vizigotlar’a (Batı Gotları’na) da saldırdı ve Dinyeper kenarında bu devleti yıktı. Vizigot Kralı Atanarikh ve tebası, büyük kütleler halinde Orta ve Kuzey Avrupa’ya kaçtılar.
Hunların baskısıyla böylece başlayan kavimler göçü, Roma imparatorluğu’nun kuzey sınırlarını çizen Rhin ve Tuna nehirlerini aşarak, bu imparatorluğun kuzey eyaletlerinde kargaşalığın, isyanların artmasına sebep oldu. Romalıların ve batılı bütün tarihçilerin “Barbarlar” dedikleri kavimler, Hun baskısından kaçan işte bu Germen kavimleri ve onlarla birlikte Vandallar, Alanlar, Gepidler, Franklar ve yine Germen asıllı olan Herüller’dir.
Bu kavlmlerin boşalttığı yerleri Hun Türkleri dolduruyor ve sınırlarına katıyorlardı. Kaçamadan kalanlar yeniden düzene sokuluyor ve Hun kuvvetlerine yardımcı olarak orduya alınıyorlardı.
Hun akıncıları batıya çekilen kavimlerin derlenip, toparlanmalarına, Roma’nın bunlar üzerinde hâkimiyet kurmalarına engel olmak için akınlarını devam ettirdiler. Beklenmedik bir zamanda ve beklenmedik yerlerde görülüyor, ağır bir darbe indirerek çekiliyorlardı. 378 yılında, egemenlikleri altına aldıkları ve yeni bir düzene soktukları Germen kuvvetlerini de kendi öncü birliklerine katarak, ilkbahar aylarında, Tuna’nın taştığı bir mevsimde, bu nehri geçtiler, Roma topraklarına girdiler ve Trakya’ya kadar ilerlediler.
Hun atlıları Karasu, Fırat boyunca ilerleyerek Çukurova’ya ulaştılar. Urfa ve Antakya kalelerini bir süre kuşatma altında tuttuktan sonra Suriye’de Sur şehrini aldılar ve şaşırtıcı bir hızla Kudüs’e yöneldiler. Fakat, yaz mevsimi sona eriyordu ve daha fazla ilerledikleri takdirde, kış, dönüşlerini güçleştirebilirdi. Onun için sonbahara doğru kuzeye dönerek, Kayseri ve Ankara dolaylarında da bazı yerleri vurduktan sonra Azerbaycan’a, oradan da merkezlerine döndüler.
Türklerin Anadolu’ya fetih amaçlı ilk gelişleri, Hunlar zamanında işte bu şekilde olmuştur. Bundan sonra bu güzel topraklara sahip olmak ülküsünden vazgeçmeyeceklerdi. Ama bu ülkü, yaklaşık yedi yüz yıl sonra Selçuk Türkleri tarafından gerçekleştirilecekti.
Güneşin battığı yere kadar her ülkeyi zaptedebilirim!
Balamir 400 yılında öldü ve yerine oğlu Uldız (Yıldız) Han geçti. Basık ve Kursık adlı başbuğların Anadolu’ya yaptıkları akınlardan sonra, yukarıda da söylediğimiz gibi, Anadolu’nun sahibi olmak bir ülkü haline gelmişti. Onun için Hunlar, Batı Roma ile iyi ilişkiler kurarak Doğu Roma, yani Bizans üzerinde baskılarını arttırdılar.
Uldız Han, 404, 405 ve 409 yıllarında Tuna’yı geçerek Bizans üzerinde tehditlerini sürdürdü. Bu baskılar karşısında Bizans imparatoru Trakya genel valisini Uldız Han’a barış teklifi için elçi olarak gönderdi. Uldız Han’ın bu elçiye verdiği kısa cevap şu oldu: “Güneşin battığı yere kadar her ülkeyi zaptedebilirim!”
Fakat Uldız Han 410 yılında öldü ve yerine oğlu Karaton (Kara elbise giyen) geçti. Karaton daha çok devletin doğu sınırları ile meşgul oldu. Çünkü devletin Asya’daki sınırları Balkaş Gölü’ne kadar uzanıyordu ve doğudan gelecek tehlikelere karşı da hazırlıklı olmak gerekiyordu.
Hunlar 422 yılına kadar doğuda ve batıda büyük seferlere girişmediler. 415 yılında Karaton ölünce onun yerine oğlu Muncuk (Boncuk) geçmişti. Muncuk, en büyük Türk başbuğlarından biri olan Attila’nın babasıdır. Muncuk’un kardeşleri Rua, Aybars ve Oktar idi.
Muncuk da çok yaşamadı. O öldüğü zaman oğlu Attila henüz çok gençti. Onun için hakanlığa Attila’nın amcası (Muncuk’un kardeşi) Rua geçti. Rua, Attila’yı yetiştirmek için yanına aldı ve ona önemli görevler verdi. Diğer kardeşler (Attila’nın amcaları) Aybars ve Oktar kanat eligleri olarak Rua’ya yardımcı oldular.
Bizans, Hunlarla böyle bir anlaşma yaparak tehlikeyi önledikten sonra, Batı Roma’ya da hâkim olmak için İtalya’ya sefer açtı. II. Theodosios’un bu seferi karşısında Batı Roma İmparatoru,ünlü kumandanı Aetiüs’ü Rua’ya göndererek yardım istedi. Bizans’ın güçlenmesini istemeyen Rua bunu olumlu karşıladı ve 60.000 kişilik bir kuvvetle, Theodosios’u karşılamak üzere İtalya’ya yöneldi. Bu durum karşısında savaştan vazgeçen Bizans, Hun İmparatorluğu’na ağır bir tazminat ödemeyi de kabul etti.
Genç kumandan Aetiüs, Batı Hun İmparatorluğu desteğini sağladığı için genel valilikten konsüllüğe yükseldi. Daha sonra Vandal Kralı Geiserikh ile yaptığı bir savaşı kaybeden bu kumandan (Aetiüs), canını Rua’ya sığınarak kurtardı. Hunların yanında uzunca bir süre kalan bu genç kumandan onların savaş taktikleri, silâhları hakkında çok şey öğrendi.
Fakat Bizans, casusları aracılığı ile kışkırtmalardan, altınlar dökerek Hun ileri gelenlerinden bazılarını ayartmaktan vazgeçmiyordu. Hun ileri gelenlerinden Mama ile Atakan da Bizans’a sığınmışlardı. Onun için Rua tekrar sefer hazırlığına başladı. Theodosios anlaşma teklifi ile bir elçilik heyetini acele Hun başkentine gönderdi. Bu heyet Hun sınırını geçtiği zaman Hun Başbuğu Rua ölmüştü (434).
Theodosios, Rua’nın ölümü ile Bizans’ın üzerinden büyük bir tehlikenin kalktığına inanıyordu. Fakat Rua’nın yerine Batı Hun İmparatorluğu hakanı olan Attila, amcasını gölgede bırakacak, yalnız Bisans’a değil, batıda bütün devletlere baş eğdirecekti.
Batı Hun İmparatorluğu
Büyük Hun İmparatorluğu “Kuzey Hunları” ve “Güney Hunları” olarak ikiye bölünmüştü. Güney Hunları (Doğu Hunları), Çin’e yenildikten ve yıkılışlarından kısa bir süre sonra tekrar bağımsızlıklarını kazanmışlardı. Bunu, “Tabgaç Devleti” isimli yazımızda da göreceğiz. Sienpi’lerin saldırısından sonra Kuzey Hun Devleti de, 147-156 yılında bağımsızlığını yitirmişti. İşte bundan sonra Kuzey Hunları büyük kütleler halinde batıya çekildiler. Hazar Denizi’nin doğusunda ve Kazakistan bozkırında, Tanhu Çiç i’nin yine bu bölgede toplanan hanlarına katıldılar. 1. yüzyılın sonlarından 2. yüzyılın ortalarına kadar Hun kabilelerinin bu bölgeye göçleri devam etti. Böylece çoğalmış, güçlerini arttırmışlardı. Artık güçlü bir devlet idiler. Aral ile Hazar gölleri arasındaki Alan ülkesini de ele geçirmişlerdi.Asya Hunları’nın tanhuları ve hanedana mensup prensler tarafından böylece kurulan yeni Hun Devleti’nin batıya taşmasını engelleyen set, Karadeniz’in kuzeyindeki geniş düzlükleri tutmuş olan “Got” lardı. Bunlar Germen kavmiydi. Don-Dinyeper ırmakları arasında Ostrogotlar (Doğu Gotları), onların daha batısında ise Vizigotlar (Batı Gotları) vardı. Daha da batıda, Transilvanya’da Gepidler, bugünkü Macaristan’da Vandallar bulunuyordu ve bunlar da Germen asıllıydılar. Bunlardan başka bölgede İranlı ve İslav topluluklar da vardı. Şimdi Türkler, kendilerine bu setleri aştıracak başbuğu bekliyorlardı.
Balamir başbuğ oluyor
374 yılında, Büyük Asya Hun imparatorluğu’na mensup prenslerden biri olan Balamir, Volga (Batı) Hun Devleti’nin başbuğu oldu. Balamir, Mete’nin 15. Tanhu Çiçi’ nin 9. kuşaktan torunu idi.Balamir, bütün kuvvetlerini toplayarak, büyük bir hızla batıya ilerledi ve Ostrogot (Doğu Gotları) devletini yıktı. Bu ağır yenilgiye dayanamayan Ostrogot Kralı Ermanarikh intihar etti. Balamir onun yerine Hunimund’u kral yaptı. “Hunimund” Hun ağızlı, (yani Hunların ağzından çıkan emirlere göre hareket eden) anlamına geliyordu ve bu isim ona Got kralı olduktan sonra Batılılar tarafından verilmiş, tarihe bu isimle geçmişti.
Balamir, karşı durulmaz süvarileriyle o çağın yıldırım savaşını yaparak 375 yılında Vizigotlar’a (Batı Gotları’na) da saldırdı ve Dinyeper kenarında bu devleti yıktı. Vizigot Kralı Atanarikh ve tebası, büyük kütleler halinde Orta ve Kuzey Avrupa’ya kaçtılar.
Hunların baskısıyla böylece başlayan kavimler göçü, Roma imparatorluğu’nun kuzey sınırlarını çizen Rhin ve Tuna nehirlerini aşarak, bu imparatorluğun kuzey eyaletlerinde kargaşalığın, isyanların artmasına sebep oldu. Romalıların ve batılı bütün tarihçilerin “Barbarlar” dedikleri kavimler, Hun baskısından kaçan işte bu Germen kavimleri ve onlarla birlikte Vandallar, Alanlar, Gepidler, Franklar ve yine Germen asıllı olan Herüller’dir.
Bu kavlmlerin boşalttığı yerleri Hun Türkleri dolduruyor ve sınırlarına katıyorlardı. Kaçamadan kalanlar yeniden düzene sokuluyor ve Hun kuvvetlerine yardımcı olarak orduya alınıyorlardı.
Hun akıncıları batıya çekilen kavimlerin derlenip, toparlanmalarına, Roma’nın bunlar üzerinde hâkimiyet kurmalarına engel olmak için akınlarını devam ettirdiler. Beklenmedik bir zamanda ve beklenmedik yerlerde görülüyor, ağır bir darbe indirerek çekiliyorlardı. 378 yılında, egemenlikleri altına aldıkları ve yeni bir düzene soktukları Germen kuvvetlerini de kendi öncü birliklerine katarak, ilkbahar aylarında, Tuna’nın taştığı bir mevsimde, bu nehri geçtiler, Roma topraklarına girdiler ve Trakya’ya kadar ilerlediler.
Hunlar Anadolu’da
Roma imparatoru Theodosios 395 yılında öldü. Aynı yıl Hunlar Roma topraklarına iki koldan girdiler. Bir yandan Balkanlar’a sarkarak Trakya’ya kadar inerken, öte yandan daha büyük kuvvetlerle Kafkaslar üzerinden Anadolu içlerine akın başlattılar. Bu akınlar Hun Devleti’nin doğu kanadı, yani Don nehri bölgesindeki kuvvetleri tarafından Basık ve Kursık adlı iki başbuğun yönetiminde yapıldı.Hun atlıları Karasu, Fırat boyunca ilerleyerek Çukurova’ya ulaştılar. Urfa ve Antakya kalelerini bir süre kuşatma altında tuttuktan sonra Suriye’de Sur şehrini aldılar ve şaşırtıcı bir hızla Kudüs’e yöneldiler. Fakat, yaz mevsimi sona eriyordu ve daha fazla ilerledikleri takdirde, kış, dönüşlerini güçleştirebilirdi. Onun için sonbahara doğru kuzeye dönerek, Kayseri ve Ankara dolaylarında da bazı yerleri vurduktan sonra Azerbaycan’a, oradan da merkezlerine döndüler.
Türklerin Anadolu’ya fetih amaçlı ilk gelişleri, Hunlar zamanında işte bu şekilde olmuştur. Bundan sonra bu güzel topraklara sahip olmak ülküsünden vazgeçmeyeceklerdi. Ama bu ülkü, yaklaşık yedi yüz yıl sonra Selçuk Türkleri tarafından gerçekleştirilecekti.
Güneşin battığı yere kadar her ülkeyi zaptedebilirim!
Balamir 400 yılında öldü ve yerine oğlu Uldız (Yıldız) Han geçti. Basık ve Kursık adlı başbuğların Anadolu’ya yaptıkları akınlardan sonra, yukarıda da söylediğimiz gibi, Anadolu’nun sahibi olmak bir ülkü haline gelmişti. Onun için Hunlar, Batı Roma ile iyi ilişkiler kurarak Doğu Roma, yani Bizans üzerinde baskılarını arttırdılar.
Uldız Han, 404, 405 ve 409 yıllarında Tuna’yı geçerek Bizans üzerinde tehditlerini sürdürdü. Bu baskılar karşısında Bizans imparatoru Trakya genel valisini Uldız Han’a barış teklifi için elçi olarak gönderdi. Uldız Han’ın bu elçiye verdiği kısa cevap şu oldu: “Güneşin battığı yere kadar her ülkeyi zaptedebilirim!”
Fakat Uldız Han 410 yılında öldü ve yerine oğlu Karaton (Kara elbise giyen) geçti. Karaton daha çok devletin doğu sınırları ile meşgul oldu. Çünkü devletin Asya’daki sınırları Balkaş Gölü’ne kadar uzanıyordu ve doğudan gelecek tehlikelere karşı da hazırlıklı olmak gerekiyordu.
Hunlar 422 yılına kadar doğuda ve batıda büyük seferlere girişmediler. 415 yılında Karaton ölünce onun yerine oğlu Muncuk (Boncuk) geçmişti. Muncuk, en büyük Türk başbuğlarından biri olan Attila’nın babasıdır. Muncuk’un kardeşleri Rua, Aybars ve Oktar idi.
Muncuk da çok yaşamadı. O öldüğü zaman oğlu Attila henüz çok gençti. Onun için hakanlığa Attila’nın amcası (Muncuk’un kardeşi) Rua geçti. Rua, Attila’yı yetiştirmek için yanına aldı ve ona önemli görevler verdi. Diğer kardeşler (Attila’nın amcaları) Aybars ve Oktar kanat eligleri olarak Rua’ya yardımcı oldular.
Batı Hun İmparatorluğu Bizans’ı vergiye bağlıyor
Rua dedesi Uldız’ın (Yıldız’ın) siyasetini takip ederek dikkatlerini tekrar Roma’ya, özellikle Bizans’a çevirdi. Bizans savaşla Hunların üstesinden gelemeyeceğini anladığı için Hun topraklarında büyük bir casusluk şebekesikurdu ve Hun egemenliğinde olan kavimleri isyana teşvik etti. Bunun üzerine Rua, 422 yılında Bizans üzerine yürüdü. Fakat Bizans direniş göstermeyerek yıllık vergi vermeyi kabul etti. Bu verginin miktarı 350 libre altın olarak belirlendi.Bizans, Hunlarla böyle bir anlaşma yaparak tehlikeyi önledikten sonra, Batı Roma’ya da hâkim olmak için İtalya’ya sefer açtı. II. Theodosios’un bu seferi karşısında Batı Roma İmparatoru,ünlü kumandanı Aetiüs’ü Rua’ya göndererek yardım istedi. Bizans’ın güçlenmesini istemeyen Rua bunu olumlu karşıladı ve 60.000 kişilik bir kuvvetle, Theodosios’u karşılamak üzere İtalya’ya yöneldi. Bu durum karşısında savaştan vazgeçen Bizans, Hun İmparatorluğu’na ağır bir tazminat ödemeyi de kabul etti.
Genç kumandan Aetiüs, Batı Hun İmparatorluğu desteğini sağladığı için genel valilikten konsüllüğe yükseldi. Daha sonra Vandal Kralı Geiserikh ile yaptığı bir savaşı kaybeden bu kumandan (Aetiüs), canını Rua’ya sığınarak kurtardı. Hunların yanında uzunca bir süre kalan bu genç kumandan onların savaş taktikleri, silâhları hakkında çok şey öğrendi.
Fakat Bizans, casusları aracılığı ile kışkırtmalardan, altınlar dökerek Hun ileri gelenlerinden bazılarını ayartmaktan vazgeçmiyordu. Hun ileri gelenlerinden Mama ile Atakan da Bizans’a sığınmışlardı. Onun için Rua tekrar sefer hazırlığına başladı. Theodosios anlaşma teklifi ile bir elçilik heyetini acele Hun başkentine gönderdi. Bu heyet Hun sınırını geçtiği zaman Hun Başbuğu Rua ölmüştü (434).
Theodosios, Rua’nın ölümü ile Bizans’ın üzerinden büyük bir tehlikenin kalktığına inanıyordu. Fakat Rua’nın yerine Batı Hun İmparatorluğu hakanı olan Attila, amcasını gölgede bırakacak, yalnız Bisans’a değil, batıda bütün devletlere baş eğdirecekti.
